Projet en ligne

Rencontre avec Artavazd Pelechian

Afin de célébrer l’événement exceptionnel que constitue la présentation de son nouveau film, La Nature, son premier depuis vingt-sept ans, la Fondation Cartier met à l’honneur l’œuvre du cinéaste Artavazd Pelechian, une œuvre encore trop peu connue du grand public, à travers un projet en ligne accessible à tous sur son site internet : Rencontre avec Artavazd Pelechian. Fruit d’un ambitieux travail de recherche mené en étroite collaboration avec l’artiste, ce projet inédit explore la vie et l’œuvre d’un cinéaste aussi rare que célébré, « chainon manquant de la véritable histoire du cinéma », selon l’expression de Serge Daney.

Depuis sa naissance en Arménie jusqu’à la réalisation de son nouveau film, La Nature, dévoilé en 2020, Rencontre avec Artavazd Pelechian revient sur les étapes marquantes de son parcours. Rythmée par la présentation d’extraits des dix films que compte aujourd’hui la filmographie d’Artavazd Pelechian, cette exploration se nourrit de documents rares, de photographies d’époque et de nombreuses contributions de personnalités de l’art et du cinéma. Elle permet de lever une part du mystère qui entoure ce cinéaste unique et son œuvre lyrique et intemporelle.

Elaboré dans la continuité de projets en ligne dédiés aux grandes figures accueillies par la Fondation Cartier, comme Bernie Krause et Claudia Andujar précédemment, Rencontre avec Artavazd Pelechian est un projet évolutif, qui sera régulièrement enrichi de contributions nouvelles et d’informations sur l’actualité du cinéaste.

Prologue à ce projet inédit, deux témoignages exclusifs apportent un regard personnel sur Artavazd Pelechian. Son épouse Aïda Galstyan revient, dans un entretien vidéo, sur le parcours du cinéaste qu’elle accompagne depuis près de six décennies, collaborant notamment au montage de la plupart de ses films. Cinéaste canadien d’origine arménienne, Atom Egoyan, pour sa part, publie sur cette page le message qu’il a adressé à Artavazd Pelechian à l’occasion de l’exposition La Nature.

Je suis persuadé que le cinéma peut véhiculer certaines choses qu’aucune langue au monde ne peut traduire. Pour moi, il date de la tour de Babel, d’avant la division en différents langages.

Artavazd Pelechian, Un langage d’avant Babel, conversation avec Jean-Luc Godard, in Le Monde, 1992.

Entretien avec Aïda Galstyan, Erevan, 2020.
27:36

Entretien avec Aïda Galstyan, Erevan, 2020.

Cher Artavazd Pelechian,

J’ai revu récemment vos films et ils m’ont semblé encore plus grands qu’avant. À l’heure où les Arméniens tentent de se reconstruire et de retrouver une identité après des pertes dramatiques en vie humaine et en territoire, je trouve du réconfort dans la manière, à la fois limpide et profondément mystérieuse, dont vous avez défini certains aspects de notre identité. Votre art du montage, absolument unique, qui allie avec tant d’émotion l’image et le son, dessine les contours de notre complexe psyché. Avec votre sens aigu de l’observation, vous avez capté et condensé tant de facettes de notre conscience en un récit lumineux qui réunit le quotidien et l’extraordinaire, le naturel et le mécanique, l’intime et le collectif. Aujourd’hui que nos esprits sont brisés, votre travail nous donne espoir et nous nourrit. Je vous remercie pour votre talent. Je ne suis qu’un petit atome parmi Nous mais j’ai la joie d’être l’un de vos fidèles élèves. Shad shnorhagal em [merci beaucoup].

Atom Egoyan

(version Arménienne)

Սիրելի Արտավազդ Փելեշյան,

Երբ վերջերս վերանայեցի Ձեր ֆիլմերը, դրանք ինձ առավել ազդեցիկ թվացին: Այս օրերին, երբ կյանքերի և հայրենի հողերի նման աղետալի կորուստից հետո մենք՝ հայերս, փորձում ենք ամոքել մեր վերքերն ու վերաիմաստավորվել, ես մխիթարվում եմ նրանով, թե ինչպիսի պարզ ու խորապես խորհրդավոր ձևով եք սահմանել մեր ինքնության կերպը: Պատկերի, ձայնի և բացարձակապես եզակի մոնտաժի Ձեր հուզիչ օգտագործումը ձևավորում է մեր բարդ հոգեկերտվածքի ուրվագիծը: Դուք վերցրել եք մեր գիտակցության այնքան շատ շերտեր՝ ենթարկելով դրանք Ձեր հզոր դիտողականության ուժին և առօրյայի ու արտասովորի, բնականի և մեխանիկականի, անձնականի և ընդհանուրի հյուսածո պատկերներին: Ձեր աշխատանքը հույս և ապրելու ուժ է տալիս մեր ջախջախված հոգիներին: Ես այնքա՜ն շնորհակալ եմ Ձեր փայլուն վարպետության համար: Ես ընդամենը մի փոքր ատոմ եմ «Մենքի» տիեզերքում, բայց այնքան երախտապարտ եմ՝ նվիրված ուսանող լինելու համար: Շատ շնորհակալ եմ։

Ատոմ Էգոյան